Κρήτη: Το νεκροταφείο της ελίτ της γερμανικής πολεμικής μηχανής

Πότες θα κάμει ξαστεριά,
πότες θα φλεβαρίσει,
να πάρω το ντουφέκι μου,
την έμορφη πατρόνα,
να κατεβώ στον Ομαλό,
στη στράτα τω Μουσούρω,
να κάμω μάνες δίχως γιους,
γυναίκες δίχως άντρες,
να κάμω και μωρά παιδιά,
να κλαίν’ δίχως μανάδες,
να κλαίν’ τη νύχτα για νερό
και την αυγή για γάλα,
και τ’ αποδιαφωτίσματα
τη δόλια τους τη μάνα…
 
Κρητικό ριζίτικο τραγούδι για τους κάθε λογής κατακτητές
 
20 Μαΐου, Κρήτη, περίχωρα αεροδρομίου Μάλεμε
Ο Κωστής Μανουσιδάκης χάιδεψε το παλιό του όπλο. Έναν «γκρα» από την εποχή των βαλκανικών πολέμων. Περίμενε χωμένος μέσα σε θάμνους όλο το βράδυ μαζί με άλλους Κρητικούς. Σε λίγο θα ξημέρωνε και τίποτε δεν είχε φανεί ακόμη στον ουρανό, που εκείνη τη στιγμή έπαιρνε ένα υπέροχο σκούρο γαλάζιο χρώμα. Ήθελε να σηκωθεί να ξεμουδιάσει και να τινάξει από το μαύρο πουκάμισό του και την καφετιά κρητική βράκα του τα αγκάθια. Δεν το έκανε. Ίσιωσε στο κεφάλι το μαντήλι του και κούνησε λίγο τα στιβάνια του, τις μαύρες δερμάτινες μπότες του. Έστριψε ένα τσιγάρο με επιδεξιότητα με το ένα χέρι και το άναψε.
Σε λίγο, και ενώ δεν είχε καπνίσει όλο το τσιγάρο του, από το βάθος του ουρανού, πέρα από τη θάλασσα, ακούστηκε ένας υπόκωφος βόμβος που συνεχώς γινόταν εντονότερος. Εκατοντάδες αεροπλάνα πλησίαζαν…
Κοίταξε τριγύρω του. Οι άλλοι Κρητικοί τού χαμογέλασαν δίχως να πάρουν τα μάτια τους από ψηλά. Ο Μάικ ο Αυστραλός δίπλα του με τα κοντά παντελονάκια και το ανοιχτόχρωμο πουκάμισο του έσφιξε τον ώμο. «Έρχονται» του είπε και όπλισε.
Ο ουρανός μέσα σε λίγα λεπτά μαύρισε. Δεν ήταν πια γαλάζιος. Ο ήχος τώρα δεν ήταν υπόκωφος. Ήταν ο ήχος των μηχανών των μεταγωγικών πάνω από τα κεφάλια τους. Ξαφνικά οι κοιλιές των αεροπλάνων άνοιξαν και από μέσα τους χιλιάδες στρατιώτες άρχισαν να πηδούν στο κενό. Ο Κωστής χάιδεψε το παχύ μαύρο μουστάκι του και έφερε τον «γκρα» στο μάγουλό του. Σημάδεψε και πυροβόλησε. Η σφαίρα των 11 χιλιοστών έφυγε και διέγραψε με ασύλληπτη ταχύτητα μια ανοδική πορεία…
Ο Χανς Λούκε ένιωθε τον αέρα να του τραβάει τα μάγουλα και το στομάχι του να σφίγγεται από την ταχύτητα της πτώσης. Μόλις είχε πηδήξει από το αεροπλάνο. Κοίταξε ψηλά και ανακουφισμένος είδε το αλεξίπτωτό του να ανοίγει. Τσέκαρε πάλι τον οπλισμό του. Όλα ήταν στην εντέλεια. Σε ελάχιστα λεπτά θα πατούσε το έδαφος. Ήταν υπερήφανος που ήταν Fallschirmjäger (Γερμανός αλεξιπτωτιστής). Ανήκε στην ελίτ του αήττητου γερμανικού στρατού. Η καρφιτσωμένη πουλάδα στο στήθος του τον έκανε να ξεχωρίζει από τους άλλους. Ο Χανς δεν κατάλαβε το παραμικρό. Η σφαίρα από τον «γκρα» τού συνέθλιψε το σαγόνι και ανοδικά σφηνώθηκε στο πίσω μέρος του κρανίου του. Ο Χανς προσγειώθηκε στο έδαφος της Κρήτης. Το αλεξίπτωτό του έπεσε πάνω του και τον σκέπασε. Ήταν νεκρός…
 
Η «Επιχείρηση Ερμής» («Unternehmen Merkur») δεν θα ήταν ένας περίπατος για τους Γερμανούς. Θα ήταν η Νέμεσίς τους. Το υπέροχο νησί της Κρήτης με τους αδάμαστους υπερήφανους αλλά και… «τρελούς» κατοίκους της θα έκανε τους Γερμανούς να πληρώσουν βαρύ φόρο αίματος. Και ενώ για πρώτη φορά στην πολεμική ιστορία της ανθρωπότητας οι αλεξιπτωτιστές χρησιμοποιούνται σαν όπλο μαζικά στη Μάχη της Κρήτης (Luftlandeschlacht um Kreta), μετά το τέλος της «Επιχείρησης Ερμής» οι Γερμανοί δεν πρόκειται μέχρι το πέρας του πολέμου να χρησιμοποιήσουν πλέον το αλεξίπτωτο σαν όπλο κατάληψης και αιφνιδιασμού.
 
Έναν μήνα πριν
Τα ξημερώματα της 25ης Απριλίου του 1941 ο Χίτλερ υπέγραψε τη διαταγή υπ’ αριθμόν 28. Η νήσος Κρήτη έπρεπε να καταληφθεί από τις δυνάμεις της Βέρμαχτ. Αυτό θα βοηθούσε τη Γερμανία σε πολλά επίπεδα. Καταρχάς θα στερούσε από τους συμμάχους και κυρίως από το Βασιλικό Ναυτικό της Αγγλίας πλήθος λιμένων που παρείχαν προστασία αλλά και ανεφοδιασμό στα πλοία του. Επίσης θα έδινε στη Γερμανία το πλεονέκτημα να διαθέτει ένα μεγάλο νησί με πρώτες ύλες και αυτόνομο τόσο κοντά στα στρατεύματα του Africa Corps και ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να δοθεί βοήθεια στον Ρόμελ, εάν κρινόταν αναγκαίο.
Η Κρήτη με τα αεροδρόμιά της θα έπαιζε τον ρόλο ενός τεράστιου αεροπλανοφόρου που τα αεροπλάνα του Άξονα θα μπορούσαν να επιχειρήσουν παντού στη Μεσόγειο. Και, τέλος, θα έδιωχνε από το τελευταίο σημείο της Ελλάδας όλα τα συμμαχικά στρατεύματα και θα καταλάμβανε τη χώρα καθ’ ολοκληρίαν, γεγονός που θα εξασφάλιζε στη Γερμανία τη φύλαξη των νώτων της για την επικείμενη επιχείρηση στη Σοβιετική Ένωση, με την ονομασία «Μπαρμπαρόσα».
 
Η επιχείρηση αποφασίστηκε να ξεκινήσει στις 20 Μαΐου, αφού πρώτα είχε αναβληθεί για τέσσερις ημέρες η έναρξή της (αρχικά είχε αποφασιστεί η 16η Μαΐου).
Θα ήταν ένα εύκολο πρωινό για τη Γερμανία. Εξάλλου στο νησί υπήρχε δύναμη μόνο 9.000 Ελλήνων στρατιωτών και 25.000 Βρετανών, οι οποίοι όμως δεν διέθεταν βαρύ οπλισμό. Στην Κρήτη βρίσκονταν ακόμη ελάχιστες μεραρχίες Αυστραλών και Νεοζηλανδών. Σε ολόκληρο το νησί υπήρχαν επίσης 16 άρματα μάχης τύπου Cruiser Mk I καθώς επίσης και 85 ιταλικά πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων (που έπεσαν στα χέρια των συμμάχων), τα οποία όμως ήταν ουσιαστικά άχρηστα, αφού τα σκοπευτικά τους δεν υπήρχαν.
Βέβαια υπήρχε και κάτι άλλο που οι Γερμανοί αγνοούσαν, αλλά έπαιξε τεράστιο ρόλο στην αεραπόβασή τους. Οι κάτοικοι της Κρήτης! Οι απλοί άνθρωποι, που πολέμησαν σαν σκυλιά και δεν έκαναν βήμα πίσω, όχι μόνο δεν άφησαν την υπεράσπιση του νησιού τους στους Άγγλους, αλλά πολέμησαν λυσσασμένα αιφνιδιάζοντας τη γερμανική πολεμική μηχανή.
 
Η «Επιχείρηση Ερμής» ήταν μια απλή σε σύλληψη αλλά και σε εκτέλεση επιχείρηση και εάν δεν υπήρχε ο παράγοντας «κρητικός λαός» θα είχε εξελιχθεί σε περίπατο. Το σχέδιο, λαμβάνοντας υπόψη την υπεροχή των Άγγλων στη θάλασσα, απέκλεισε την απόβαση διότι τα γερμανικά αποβατικά θα βυθίζονταν εύκολα από τους Άγγλους. Ακόμη και τα πλοία υποστήριξης που θα συμμετείχαν θα είχαν τρομακτικές απώλειες. Έτσι οι Γερμανοί σκέφτηκαν να εφαρμόσουν την αεραπόβαση.
Χιλιάδες αλεξιπτωτιστές θα ρίχνονταν στην Κρήτη σε επιλεγμένα σημεία και θα είχαν έναν και μοναδικό στόχο: Να καταλάβουν τα αεροδρόμια του νησιού. Μόλις γινόταν αυτό, πολύ εύκολα μετά, τα μεταγωγικά θα προσγειώνονταν και θα αποβίβαζαν τον κύριο όγκο του στρατού. Έπρεπε λοιπόν να δημιουργηθούν προγεφυρώματα.
 
Πριν από την έναρξη της επιχείρησης οι υπηρεσίες κατασκοπίας και αντικατασκοπίας της Αγγλίας και της Γερμανίας είχαν πάρει φωτιά. Και οι δύο όμως υπέπεσαν σε ένα σοβαρό λάθος (η κάθε μια από την πλευρά της), που είχε μεγάλες συνέπειες. Καταρχάς η συμμαχική αντικατασκοπία με το σύστημα υποκλοπών Ultra ήξερε πολλές μέρες νωρίτερα για την «Επιχείρηση Ερμής». Ο διοικητής των συμμάχων στο νησί, ο στρατηγός Φρέιμπεργκ, είχε ενημερωθεί για το σχέδιο μάχης των Γερμανών και είχε ξεκινήσει να ετοιμάζει την άμυνα κοντά στα αεροδρόμια και στις βόρειες ακτές. Παρ’ όλα αυτά καθυστέρησε σημαντικά λόγω έλλειψης σύγχρονου εξοπλισμού.
Επίσης, αν και οι πληροφορίες που είχε ο Φρέιμπεργκ από τις υποκλοπές Ultra ήταν πολύ λεπτομερείς, η μετάφραση από τα γερμανικά είχε γίνει από γλωσσολόγους και όχι ειδικούς στην τακτική. Το αποτέλεσμα ήταν παραπλανητικές πληροφορίες που είχαν βγει από τα συμφραζόμενα. Για παράδειγμα, τα γερμανικά μηνύματα ανέφεραν ναυτικές επιχειρήσεις, κάτι που επηρέασε σημαντικά την τοποθέτηση των στρατευμάτων του Φρέιμπεργκ, καθώς περίμενε αμφίβια απόβαση, ενώ ο πραγματικός στόχος των Γερμανών ήταν το αεροδρόμιο του Μάλεμε.
 
Το λάθος που έκανε η γερμανική αντικατασκοπία είχε να κάνει με το φρόνημα του Κρητικού λαού. Ο ναύαρχος Βίλχελμ Κανάρις, αρχηγός της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών (abwehr), είχε ενημερώσει τα επιτελεία ότι ο Κρητικός λαός δεν πρόκειται να προβάλει την παραμικρή αντίσταση, ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι και φιλικά προσκείμενος προς τις γερμανικές δυνάμεις ή και ακόμη να υποδεχτεί τους Γερμανούς στρατιώτες σαν απελευθερωτές. Ο Κανάρις στηριζόταν στο ισχυρό δημοκρατικό και αντιμοναρχικό φρόνημα των Κρητικών, οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν «βενιζελικοί» και απεχθάνονταν οτιδήποτε έφερε… κορώνα, όπως ο Βασιλιάς των Ελλήνων Γεώργιος Β’. Οι Γερμανοί λοιπόν νόμιζαν ότι θα πάνε ένα «ταξιδάκι αναψυχής» στην Κρήτη.
 
Στις 8.00 το πρωί η Μάχη της Κρήτης ξεκινούσε. Το νησί θα γινόταν ένα τεράστιο νεκροταφείο επίλεκτων Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων τέθηκε ο πτέραρχος Κουρτ Στούντεντ, 51 ετών, βετεράνος πιλότος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είχε στη διάθεσή του 1.190 αεροπλάνα (πολεμικά και μεταγωγικά) και 29.000 άνδρες (αλεξιπτωτιστές και πεζικάριους), ενώ οι Ιταλοί θα συνεισέφεραν 3.000 στρατιώτες. Η επίθεση εκδηλώθηκε στο αεροδρόμιο του Μάλεμε αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των Χανίων. Οι σύμμαχοι και οι Κρητικοί, πολλοί από τους οποίους πολεμούσαν με όπλα από την εποχή της Κρητικής Επανάστασης, «κατέβαζαν» και εξολόθρευαν μαζικά τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές. Όποιος δεν έπεφτε νεκρός ενώ ήταν ακόμη στον αέρα, σκοτωνόταν μόλις ακουμπούσε τα πόδια του στο νησί.
Οι Κρητικοί ορμούσαν στους αλεξιπτωτιστές που προσπαθούσαν να απεγκλωβιστούν από τους ιμάντες των αλεξιπτώτων τους και με επιδέξιες κινήσεις τους εξολόθρευαν χρησιμοποιώντας μόνο τα μαχαίρια τους. Τους έσφαζαν όπως έσφαζαν τα αρνιά στα πανηγύρια.
Στις 16.00 ένα δεύτερο κύμα Γερμανών αλεξιπτωτιστών έπεφτε στο Ρέθυμνο και μια ώρα αργότερα στο Ηράκλειο. Οι μάχες πριν συμπληρωθεί μια ημέρα γινόντουσαν σε τέσσερα σημεία. Μάλεμε, Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο. Ο πτέραρχος Στούντεντ δεν πίστευε αυτά που διάβαζε από τις αναφορές μάχης που του ερχόντουσαν. Η Κρήτη δεν ήταν ένας υγιεινός περίπατος. Τι θα έλεγε στον Φύρερ του τώρα, πώς θα εξηγούσε στον Χίτλερ τις τεράστιες απώλειες των επίλεκτων αλεξιπτωτιστών; Μια εύκολη απάντηση που σκέφτηκε ήταν να πει ότι οι Κρητικοί δεν πολεμάνε σύμφωνα με τους κανόνες πολέμου και μακελεύουν τους στρατιώτες του στον αέρα, πριν καν εκείνοι προσγειωθούν. Το σκέφτηκε για λίγο, αλλά ήξερε και ο ίδιος ότι ήταν εντελώς γελοία δικαιολογία.
Τη στιγμή μάλιστα που μιλάμε για την ελίτ του Γ’ Ράιχ που έχει απέναντι απλούς πολίτες. Δάγκωσε δυνατά τη γλώσσα του σε σημείο να τη ματώσει. Τι ήθελε να υποσχεθεί στον Χίτλερ «μια πολύ εύκολη νίκη»; Έφερε το χέρι του στη μέση του και χάιδεψε το ψυχρό μέταλλο από το Λούγκερ Ρ08. Σκέφτηκε και την αυτοκτονία. Ήταν ένας ανώτατος Γερμανός αξιωματικός που ακροβατούσε στα όρια της αποτυχίας και ντρόπιαζε το στράτευμά του… Κάτι έπρεπε να κάνει να αλλάξει την κατάσταση. Στα χέρια του κρατούσε σφιχτά, τσαλακωμένη την πρώτη αναφορά από το Μάλεμε.
Σε σύνολο 3.000 αλεξιπτωτιστών που έπεσαν με το πρώτο κύμα, μόλις 150 κατάφεραν να προσγειωθούν και να προσεγγίσουν τον στόχο. Οι υπόλοιποι ή εξολοθρεύτηκαν στον αέρα ή τους σκότωσαν ακόμη και με τσάπες και με αξίνες οι Κρητικοί, όταν προσγειώθηκαν και τους πήραν τον οπλισμό.
 
Οι μάχες συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση. Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές, μετρώντας τεράστιες απώλειες, κατάφεραν να καταλάβουν το αεροδρόμιο του Μάλεμε. Δημιούργησαν προγεφύρωμα και σχεδόν αμέσως άρχισαν να προσγειώνονται αεροπλάνα με βαρύ οπλισμό, με τεθωρακισμένα και ισχυρές μονάδες πεζικού. Στις 27 Μαΐου, οι σύμμαχοι υποχωρούν στα νότια του νησιού και από εκεί την επόμενη μέρα περνάνε στην Αίγυπτο. Η Κρήτη σχεδόν έχει πέσει. Οι Κρητικοί παίρνουν τα βουνά και ξεκινάνε αντίσταση και σαμποτάζ που δεν θα αφήσει τους Γερμανούς να ησυχάσουν για όσα χρόνια παραμείνουν στο νησί. Μαζί τους παραμένουν και 500 Εγγλέζοι και Αυστραλοί. Την 1η Ιουνίου πέφτει η αυλαία. Πέντε χιλιάδες μαχητές παραδίδονται στη Βέρμαχτ, έξω από τα Σφακιά.
 
Ο Στούντεντ για 11 μέρες είχε χάσει τον ύπνο του. Τώρα ανακουφισμένος που κατέλαβε το νησί μετρούσε τις απώλειές του. Το χαρτί που παρουσίασε στον Χίτλερ ήταν το εξής: Οι Σύμμαχοι είχαν 3.500 νεκρούς, 1.900 τραυματίες και 17.500 από αυτούς συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τις γερμανικές δυνάμεις. Από την πλευρά τους οι Γερμανοί είχαν 3.986 νεκρούς και αγνοούμενους, 2.594 τραυματίες, ενώ έχασαν 370 αεροπλάνα. Βέβαια τα στοιχεία που παρουσίασε στον Φύρερ του ο πτέραρχος Στούντεντ, οι Άγγλοι τα αμφισβητούν. Οι Σύμμαχοι μιλούν για απώλειες των Γερμανών που ξεπέρασαν τους 15.000 νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους. Η ουσία είναι πως σε μια επιχείρηση 10 ημερών οι Γερμανοί έχασαν περισσότερους άνδρες από ό,τι είχαν χάσει στην επιχείρηση κατάληψης της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας μαζί.

Ανώτατοι αξιωματικοί της Βέρμαχτ υπολόγισαν επίσης ότι οι Γερμανοί που σκοτώθηκαν στην Κρήτη θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατάληψη της Κύπρου, της Συρίας, του Ιράκ και πιθανόν της Περσίας.
Η 7η αερομεταφερόμενη Μεραρχία του Γ’ Ράιχ, η επίλεκτη Μεραρχία των Αλεξιπτωτιστών, στο μέλλον δεν θα παίξει πια κανέναν ουσιαστικό ρόλο. Και μάλλον έτσι πρέπει να είναι, αφού ποτέ μέχρι το τέλος του πολέμου οι Γερμανοί δεν χρησιμοποίησαν μαζικά το αλεξίπτωτο για την κατάληψη μιας περιοχής.
Οι Γερμανοί περίμεναν φιέστες υποδοχής και συνάντησαν τον θάνατο.
Οι Κρητικοί έπρεπε να πληρώσουν για την αυθάδειά τους. Ήταν ο μισητός εχθρός που αντιστάθηκε με ό,τι μέσο είχε. Ήταν οι άθλιοι αυτοί άνθρωποι με τα μουστάκια και τις βράκες που τσάκισαν την ελίτ του γερμανικού στρατού. Την 3η Ιουνίου το χωριό Κάνδανος, στην Παλιόχωρα στα Χανιά, ισοπεδώθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα. Μια επιγραφή αναρτήθηκε στα χαλάσματα που κάπνιζαν ακόμη από τη φωτιά: «Διά την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του Μηχανικού, από άνδρας, γυναίκας και παιδιά και παπάδες μαζί και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του Μεγάλου Ράιχ, κατεστράφη την 3.6.1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων, διά να μη επανοικοδομηθεί πλέον ποτέ».

Η αντίσταση των Κρητικών είναι η πρώτη μαζική παλλαϊκή άμυνα κατά των δυνάμεων του Χίτλερ, στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δυο χρόνια αργότερα, αρκετά βορειότερα της Κρήτης, οι Γερμανοί θα χάσουν 1.500.000 στρατιώτες, πάλι από την παλλαϊκή άμυνα και αντίσταση ενός λαού.
Στις 27 Απριλίου του 1942 ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας μετέδιδε: «Επολεμήσατε άοπλοι εναντίον πανόπλων και ενικήσατε. Μικροί εναντίον Μεγάλων και επικρατήσατε. Δεν ήτο δυνατόν να γίνει αλλιώς διότι είσθε Έλληνες. Εκερδίσαμεν χρόνον διά να αμυνθώμεν. Ως Ρώσοι και ως άνθρωποι θα σας ευγνωμονούμεν». Η μάχη του Στάλινγκραντ ξεκινούσε…
Την ίδια στιγμή οι σύντροφοι του Κωστή Μανουσιδάκη στα βουνά της Κρήτης του κολλούσαν το παρατσούκλι «Γκρανής», όπως συνηθίζουν να κάνουν οι Κρητικοί όταν κάποιος έχει ένα χαρακτηριστικό. Ο Μανουσιδάκης δεν αποχωρίστηκε ποτέ τον «γκρα» του…