Όταν η χούντα έπεσε και η Δημοκρατία επέστρεψε στη χώρα, 24 Ιουλίου 1974

Πριν από 46 χρόνια η χούντα κατέρρεε σαν τραπουλόχαρτο και η Δημοκρατία επέστρεψε στον τόπο που τη γέννησε, μιας και για επτάμισι χρόνια βρισκόταν στο γύψο

Το ημερολόγιο έδειχνε 23 Ιουλίου 1974. Η Ελλάδα βρισκόταν στα πρόθυρα πολέμου με την Τουρκία, που λίγα 24ωρα νωρίτερα είχε πραγματοποιήσει εισβολή στην Κύπρο (Αττίλας).

Δύο μέρες νωρίτερα (21 Ιουλίου) η κυβέρνηση υπό τον πρωθυπουργό, Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο, που είχε ορίσει ο αόρατος δικτάτορας, Δημήτρης Ιωαννίδης, κήρυττε γενική επιστράτευση. Όμως, η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Η αντίστροφη μέτρηση για την παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς μόλις θα ξεκινούσε.

Έτσι, λοιπόν, το πρωί της 23ης Ιουλίου, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός, Γρηγόριος Μπονάνος, και οι αρχηγοί του Στρατού, αντιστράτηγος Ανδρέας Γαλατσάνος, Ναυτικού, αντιναύαρχος Πέτρος Αραπάκης και Αεροπορίας, αντιπτέραρχος, Αλέξανδρος Παπανικολάου, μετέβησαν στη Βουλή και ζήτησαν μετ’ επιτάσεως να συναντήσουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Φαίδωνα Γκιζίκη. Οι στρατιωτικοί κατά την παρουσία τους στο γραφείο του Προέδρου της Δημοκρατίας διατύπωσαν την άποψη ότι η ανάγκη της ανάθεσης της εξουσίας στους πολιτικούς κρινόταν επιτακτική.

Ακολούθως, ο Γκιζίκης κάλεσε στο γραφείο του τον Ιωαννίδη και του ανακοίνωσε την απόφαση της ηγεσίας του στρατεύματος. Ο «αόρατος» δικτάτορας τον άκουσε χωρίς να αντιδράσει. Αμέσως μετά έφυγε προς άγνωστη κατεύθυνση.

Η κρίσιμη σύσκεψη που οδήγησε στη Μεταπολίτευση

Οι ώρες κυλούσαν αργά. Το ρολόι έδειχνε 14:00. Την ίδια ώρα έξω από το ελληνικό Κοινοβούλιο είχαν συγκεντρωθεί χιλιάδες λαού, πανηγυρίζοντας για την πτώση της χούντας. Και όλα αυτά την ώρα που το κατώφλι της Βουλής περνούσαν για πρώτη φορά ύστερα από επτάμισι χρόνια πολιτικές προσωπικότητες της προδικτατορικής περιόδου και κατευθύνονταν στο γραφείο του Φαίδωνα Γκιρτζίκη. Ο λόγος για τον πρόεδρο της ΕΡΕ, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τον πρόεδρο της Ένωσης Κέντρου, Γεώργιο Μαύρο, τον Ευάγγελο Αβέρωφ, τον Πέτρο Γαρουφαλιά, τον Στέφανο Στεφανόπουλο, τον Γεώργιο Αθανασιάδη – Νόβα.
Εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο

Επίσης, το «παρών» στη σύσκεψη είχε δώσει ο Σπύρος Μαρκεζίνης και ο Ξενοφώντας Ζολώτας. Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης αποφασίστηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και αντιπρόεδρο τον Γεώργιο Μαύρο. Μάλιστα, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος έλαβε εντολή να έχει προχωρήσει, μέχρι τις 20:00 στη σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Αμέσως μετά οι πολιτικοί αποχώρησαν και όλα έδειχναν ότι η χώρα θα είχε νέα κυβέρνηση.
Η στροφή στον Καραμανλή

Όμως, κάπου εκεί παρενέβησαν ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο αντιναύαρχος Πέτρος Αραπάκης και προέκριναν τη λύση του του αυτοεξόριστου στη Γαλλία (από το 1963) Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αμέσως, ο Αβέρωφ τηλεφώνησε στον Καραμανλή και του ζήτησε την άμεση επιστροφή στην Αθήνα. Ο «Εθνάρχης» δέχθηκε. Ακολούθως και ύστερα από υπόδειξη του Φαίδωνα Γκιζίκη τηλεφώνησε στον Κανελλόπουλο και του ανακοίνωσε την απόφαση που είχε ληφθεί.

Στις 20:00 ακριβώς, η πρωινή σύσκεψη επαναλήφθηκε με την παρουσία των ίδιων προσώπων. Εκεί επικυρώθηκε η επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο χρόνος πίεζε και το μόνο που έμενε να λυθεί ήταν ο τρόπος της επιστροφής του «Εθνάρχη» στην Αθήνα. Εν τέλει η λύση βρέθηκε και ο Καραμανλής θα επέστρεφε στη χώρα με το αεροπλάνο της Γαλλικής προεδρίας, εν είδει θριαμβευτή.
Boys pray for me – Η θριαμβευτική επιστροφή του «Εθνάρχη»

Βγαίνοντας από το σπίτι του στην οδό Μονμορανσί, με τους δημοσιογράφους να έχουν συγκεντρωθεί στην είσοδο, τους θύμισε τη ρήση του προέδρου Χάρι Τρούμαν, όταν εκείνος αναλάμβανε την εξουσία στις ΗΠΑ: «Boys, pray for me» (Προσευχηθείτε για μένα). Εν τέλει το αεροσκάφος, προσγειώθηκε στις 02:05 στην πίστα του αεροδρομίου του Ελληνικού. Εκεί τον περίμενε λαοθάλασσα.

Ο Καραμανλής κατέβηκε τα σκαλιά του αεροσκάφους με αποφασιστικό βήμα και μπήκε στη μαύρη Mercedes που τον περίμενε. Μαζί του ήταν και ο Τάκης Λαμπρίας, ο οποίος αναφέρθηκε στην ψυχραιμία που έδειχνε εκείνη τη στιγμή, καθώς και στους δικούς του φόβους ότι θα τον δολοφονήσουν «εν θριάμβω», καθώς δεν μπορούσε να τεθεί, εκείνες τις στιγμές, μέσα στην καταιγιστική αποθέωση του κόσμου, θέμα μέτρων ασφαλείας. Την ίδια ώρα χιλιάδες κόσμου είχαν σχηματίσει μία αλυσίδα από το αεροδρόμιο του Ελληνικού μέχρι και την πλατεία Συντάγματος.

Στις 04:00 τα ξημερώματα ο Καραμανλής θα ορκιζόταν πρωθυπουργός ενώπιον του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Σεραφείμ, και του Προέδρου της Δημοκρατίας, Φαίδωνα Γκιζίκη. Το μεσημέρι θα ακολουθούσε η ορκωμοσία του πρώτου κλιμακίου της κυβέρνησης, ενώ οι υπόλοιπες θέσεις του υπουργικού συμβουλίου έκλεισαν μέχρι και τις 26 Ιουλίου.

Τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας

Στα πρώτα μέτρα της νέας κυβέρνησης ήταν η κατάργηση του στρατοπέδου της Γυάρου, η απόλυση όλων των κρατουμένων, η αμνηστία και η απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας σε όλους εκείνους που την είχαν στερηθεί από τη χούντα. Παράλληλα στις επιδιώξεις της κυβέρνησης ήταν η αντιμετώπιση της κρίσης στην Κύπρο. Μάλιστα στις αποφάσεις που πήρε η κυβέρνηση ήταν η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, αλλά και η διεξαγωγή εκλογών στις 17 Νοεμβρίου 1974 (έναν χρόνο μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου)

Όμως, ένα άλλο ζήτημα που έπρεπε να λυθεί ήταν το Πολιτειακό. Έτσι η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας αποφάσισε την προσωρινή χρήση του Συντάγματος του 1952. Όμως στις 8 Δεκεμβρίου το Πολιτειακό λύθηκε με τη διενέργεια του Δημοψηφίσματος που αφορούσε την μορφή που θα είχε το Πολίτευμα, μεταξύ Βασιλευόμενης και Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν 69,2% υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας.

Η σύνθεση της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας

«Πρωθυπουργός» – («Πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου»): Κωνσταντίνος Καραμανλής – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ» : Γεώργιος Ράλλης – (Ε.Ρ.Ε)

«Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ» : Παναγιώτης Λαμπρίας – (Ε.Ρ.Ε)

«Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ» : Ιωάννης Μπούτος – (Ε.Ρ.Ε)

«Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης» : Γεώργιος Μαύρος – (Ένωσις Κέντρου}

«Υπουργός Συντονισμού και Προγραμματισμού» : Ξενοφών Ζολώτας – (ανεξάρτητος)

«Υφυπουργός Συντονισμού και Προγραμματισμού» : Ευάγγελος Δεβλέτογλου – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Εξωτερικών» : Γεώργιος Μαύρος

«Υφυπουργός Εξωτερικών» : Δημήτριος Μπίτσιος (από 3 Αυγούστου 1974) – (ανεξάρτητος)

«Υπουργός Εθνικής Αμύνης» : Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας – (Ε.Ρ.Ε)

«Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης» : Ιωάννης Κατσαδήμας (από 28 Αυγούστου 1974) – (ανεξάρτητος)

«Υπουργός Εσωτερικών» : Γεώργιος Ράλλης – αντικαταστάθηκε στις 26 Ιουλίου από τον Χριστόφορο Στράτο – (Ε.Ρ.Ε)

«Υφυπουργός Εσωτερικών» : Ιωάννης Βαρβιτσιώτης – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Δικαιοσύνης» : Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Δημοσίας Τάξεως»: Σόλων Γκίκας – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών»: Κωνσταντίνος Τσάτσος – (Ε.Ρ.Ε)

«Υφυπουργός Πολιτισμού και Επιστημών»: Βασίλειος Βασιλείου (από 28 Αυγούστου 1974) – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων»: Νικόλαος Λούρος – (ανεξάρτητος)

«Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων»: Δημήτριος Θ. Τσάτσος – (Ένωσις Κέντρου}

«Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων»: Κωνσταντίνος Αποσκίτης – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Οικονομικών»:Γιάγκος Πεσμαζόγλου – (Ένωσις Κέντρου}

«Υφυπουργός Οικονομικών»: Γεώργιος Λιανόπουλος – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Γεωργίας» : Δημήτριος Παπασπύρου – (Ένωσις Κέντρου}

«Υφυπουργός Γεωργίας»: Γεώργιος Παπαγιαβής – (Ένωσις Κέντρου}

«Υπουργός Βιομηχανίας (και Ενέργειας)» : Χαράλαμπος Πρωτόπαπας – (Ένωσις Κέντρου}

«Υφυπουργός Βιομηχανίας (και Ενέργειας)» : Αθανάσιος Ταλιαδούρος – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Εμπορίου»: Αθανάσιος Κανελλόπουλος – (Ε.Ρ.Ε)

«Υφυπουργός Εμπορίου»: Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Απασχολήσεως» : Κωνσταντίνος Λάσκαρης – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών» : Ανδρέας Κοκκέβης – (Ένωσις Κέντρου}

«Υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών» : Αθανάσιος Τσαλδάρης – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Δημοσίων Έργων»: Γεώργιος – Αλέξανδρος Μαγκάκης – (Ένωσις Κέντρου}

«Υφυπουργός Δημοσίων Έργων»: Κωνσταντίνος Ν. Αλαβάνος – (ανεξάρτητος)

«Υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών» : Γεώργιος Μυλωνάς (πολιτικός) – (ανεξάρτητος)

«Υφυπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών» : Εμμανουήλ Β. Κεφαλογιάννης – (Ε.Ρ.Ε)

«Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας» : Ιωάννης Μηναίος – (ανεξάρτητος)