Ο εθισμός ως χρόνια ασθένεια – Πώς μπορεί να μειωθεί η βλάβη

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία το 1ο συνέδριο με επίκεντρο τις υπεύθυνες συμπεριφορές και τη μείωση βλάβης από εθιστικές συνήθειες «Μην Κολλάς», που διοργάνωσε ο ANTENNA Group σε συνεργασία με την Tsomokos Communications. Στο επίκεντρο των συζητήσεων ήταν οι εξαρτητικές συμπεριφορές και οι εναλλακτικές λύσεις για μείωση της βλάβης, ενώ η εκδήλωση έκλεισε με βιωματικές ιστορίες δημοφιλών προσώπων.

Επιστήμονες, ακαδημαϊκοί εκπρόσωποι θεσμικών φορέων και μεγάλων εταιρειών καθώς και πολιτικοί πήραν θέση και ανέπτυξαν με ιδιαίτερη ευαισθησία το καίριο αυτό ζήτημα του εθισμού και της χρήσης. Τις πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις συντόνισαν γνωστοί δημοσιογράφοι και παρουσιαστές του ΑΝΤ1, Μαρία Σαράφογλου, Ρίτσα Μπιζόγλη Φαίη Μαυραγάνη και Φωτεινή Γεωργίου, ενώ το ant1news.gr κάλυψε με live blogging όλη την εκδήλωση λεπτό προς λεπτό (https://www.ant1news.gr/minkollas)

Στο πρώτο πάνελ αναλύθηκε το βασικό θέμα που ήταν η διάκριση της χρήσης από την κατάχρηση. Ο Θωμάς Παπαρρηγόπουλος, Διευθυντής Μεταπτυχιακού προγράμματος Ιατρικής Σχολής “Αντιμετώπιση Εξαρτήσεων – Εξαρτησιολογίας” του ΕΚΠΑ, εξήγησε τη διαφορά των εννοιών «κατάχρησης» και «εξάρτησης», διευκρινίζοντας ότι η «κατάχρηση» έχει στοιχεία επιβλαβούς χρήσης, αλλά δεν οδηγεί σε συγκεκριμένη διαταραχή / ασθένεια, όπως είναι ο εθισμός.

Αντίστοιχα, η Βέρα Αθανασίου, Ψυχολόγος, Αναλύτρια Ομάδας, Ψυχοθεραπεύτρια, εξήγησε ότι «ο τζογαδόρος δεν παίζει για να κερδίσει, αλλά για να χάσει», ενώ η Δρ. Ασημίνα Χιώνη, Κλινική Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια – Επιστημονικά Υπεύθυνη και Ιδρύτρια του "Το Δέντρο της Θεραπείας" -ΕΚΙΣΥΠ τόνισε πως «μία συγκεκριμένη δομή προσωπικότητας συναντά σε μία συγκεκριμένη στιγμή μία συγκεκριμένη ουσία ή συμπεριφορά» που μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση.

Στην δεύτερη συζήτηση αναλύθηκε το ζήτημα της μείωσης των εξαρτήσεων με τον Δημήτρη Βαρτζόπουλο, Υφυπουργό Υγείας, να επισημαίνει πως η πρόληψη είναι η βασικότερη παράμετρος μιας πολιτικής για τη μείωση των εξαρτήσεων, ενώ έκανε λόγο για ένα σύνθετο φαινόμενο, με χαρακτηριστικά γονιδιακής φύσεως και πολλούς ανθρώπους να έχουν αρνητική προδιάθεση.

Από την άλλη πλευρά, την πολυπλοκότητα και τη σημασία της μείωσης της βλάβης ανέδειξε ο Άγγελος Χατζάκης, Ομότιμος Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, ο οποίος τόνισε ότι «η μείωση της βλάβης αποσκοπεί στη μείωση των αρνητικών συνεπειών των ουσιών χωρίς απαραίτητα τη διακοπή της χρήσης τους» και εξήγησε ότι κάθε ουσία έχει διαφορετικά δυναμικά αντιμετώπισης, είναι ένας διαφορετικός κόσμος και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Στη μείωση της βλάβης αναφέρθηκαν ο Πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ Αθανάσιος Θεοχάρης και ο Χρήστος Λιάπης, Πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, τονίζοντας πως δεν αφορά μόνο στις ουσίες, αλλά και σε όλα τα παρεπόμενα και πως στόχος των φορέων πρέπει να είναι η άμεση λύση στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, ώστε με συλλογική δράση να φτάνουμε στην απεξάρτηση.

Στο τρίτο πάνελ που ακολούθησε επικεντρώθηκε στην πρόληψη και την διαχείριση των εθιστικών συμπεριφορών στο εργασιακό περιβάλλον, ενώ αναλύθηκε το προφίλ των εργαζόμενων που μπορεί να αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης. Ο Θανάσης Αποστολόπουλος, Ψυχίατρος και Γνωσιακός-Συμπεριφορικός Ψυχοθεραπευτής, τόνισε πόσο επικίνδυνη είναι η χρήση της κάνναβης, αφού το 95% των χρηστών έχουν ξεκινήσει από κάνναβη σε μικρή ηλικία και υπογράμμισε ότι είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τους εφήβους.

Παράλληλα, ο Νικόλαος Παπαστεργίου, Κλινικός Ψυχολόγος, ανέφερε ότι ο εργαζόμενος «νιώθει δακτυλοδεικτούμενος, νιώθει ότι παλεύει μόνος του, ενώ τον παρακολουθούν οι προϊστάμενοι και η διοίκηση». Επίσης, η Εβίνα Ηλιοπούλου, Ψυχολόγος, Επικεφαλής τμήματος Εργασιακής Ψυχολογίας, Hellas EAP, σημείωσε ότι ιδιαίτερα μετά την πανδημία παρατηρείται μία αυξητική τάση των εθιστικών συμπεριφορών.

Τη συμβολή των εναλλακτικών προϊόντων στη μείωση της βλάβης και την ανάγκη για μία πιο ρεαλιστική προσέγγιση ανέλυσε ο Ιάκωβος Καργαρώτος, Αντιπρόεδρος της Παπαστράτος, στο τέταρτο πάνελ που ακολούθησε. Όπως σημείωσε, τα εναλλακτικά προϊόντα δεν είναι 100% ασφαλή, συμβάλλουν όμως στη μείωση της βλάβης για όλους εκείνους που δεν καταφέρνουν να διακόψουν το κάπνισμα.

Στο πέμπτο πάνελ του συνεδρίου, ο έλεγχος της αγοράς παιγνίων και η προστασία των χρηστών αποτέλεσαν το αντικείμενο της συζήτησης, στην οποία συμμετείχαν η Γεωργία Χαλούλου, Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Οικονομικών και Διοικητικών Υποθέσεων της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων και ο Θάνος Μαρίνος, Managing Director της Betsson. Όπως συμφώνησαν όλοι, είναι σημαντικό να υπάρχει έλεγχος του εθισμού στις πλατφόρμες τυχερών παιχνιδιών.

Το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η οικογένεια στην ανάπτυξη αλλά και στην αντιμετώπιση των πολλαπλών εξαρτήσεων από την οθόνη ανέπτυξαν στο έκτο πάνελ ο Εμμανουήλ Παπασάββας, Κοινός Διοικητής στα Νοσοκομεία Παίδων "Η Αγία Σοφία" και "Π. & Α. Κυριακού", ο Κωνσταντίνος Σιώμος, Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, δρ. Ιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και πρόεδρος ΕΕΜΔΕΔ και ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.

Όπως επεσήμαναν, «το ελληνικό μοντέλο ανατροφής είναι υπερπροστατευτικό και αυτό ακρωτηριάζει όποια δεξιότητα μπορεί να αναπτύξει ένα παιδί, κάνει τα παιδιά ανασφαλή, πανικοβάλλονται στην πρώτη δυσκολία και αναπτύσσουν ροπή προς τις εξαρτήσεις».

Στο έβδομο πάνελ η Υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, ο Πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού», Κώστας Γιαννόπουλος και η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, Επιστημονικός Υπεύθυνος Μονάδας Εφηβικής Υγείας Β’ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ Νοσοκομείο Παίδων Π&Α Κυριακού και Πρόεδρος ΕΕΕΙ, Άρτεμις Τσίτσικα, αναφέρθηκαν στο σύνθετο ζήτημα των επικίνδυνων συμπεριφορών που καταγράφονται από τους εφήβους.

Η κα. Ζαχαράκη υπογράμμισε πως «όλοι, κάθε άνθρωπος ξεχωριστά είμαστε οι πιο δυνατοί φορείς της αλλαγής». Παράλληλα, τόνισε πως υπάρχει εκτεταμένη συνεργασία ανάμεσα στα υπουργεία εντάσσοντας τη βία των ανηλίκων ως μέρος της Εθνικής Στρατηγικής για τα δικαιώματα του παιδιού, ενώ τον Μάρτιο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία η ψηφιακή πλατφόρμα καταγραφής των περιστατικών βίας στα σχολεία. Τέλος, στάθηκε στην αύξηση των ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών σε όλα τα γενικά σχολεία.

Στη συνέχεια στο όγδοο πάνελ με συντονίστρια την Βίκυ Φλέσσα αναλύθηκε το ζήτημα αν οι εθισμοί κληρονομούνται, το οποίο ανέπτυξε ο Γεώργιος Π. Χρούσος MD, MACP, MACE, FRCP, Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας, Διευθυντής Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρα, Παιδιού και Ιατρικής Ακρίβειας, Επικεφαλής Έδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σύμφωνα με τον Καθηγητή, ο άνθρωπος σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπος με πολλά στρεσογόνα ερεθίσματα που τον καθιστούν ολοένα και πιο ευάλωτο σε εθισμούς. Μάλιστα, ανέφερε ότι η κληρονομικότητα του εθισμού είναι κληρονομικότητα προδιάθεσης, όπως ο πχ τα προβλήματα στον θυρεοειδή. Όπως είπε πρόκειται για ένα πολυγονιδιακό φαινόμενο στο οποίο μεγάλο ρόλο παίζει η περίοδος της κύησης και τα πρώτα χρόνια ζωής του ατόμου.

Στο ένατο και τελευταίο πάνελ, ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και συγγραφέας κ. Θοδωρής Αθερίδης, ο χημικός – οινολόγος κ. Γιάννης Μπουτάρης, και η Inspirational coach Καθαρή Ζωή, κα. Μαρία – Ελένη- Ζωή Αίθρα Λυκουρέζου, μοιράστηκαν προσωπικές τους ιστορίες σχετικά με τον εθισμό.

«Στην τελευταία φάση του αλκοολισμού πήγαινα σε μπαρ με πελατεία αλκοολικούς όπως εγώ. Ήταν η ανάγκη μου να ξεφύγω και η ανάγκη να είμαι σε ένα προστατευμένο περιβάλλον με όμοιούς μου» ανέφερε ο κ. Μπουτάρης. Από την πλευρά του, ο κ. Αθερίδης ανέφερε πως «το να σταματήσει κανείς είναι κάτι που το αποφασίζει μόνος του μόλις παραδεχτεί ότι έχει πρόβλημα» και πως πρέπει τη δύναμη που έχεις μέσα σου να την εστιάσεις σε κάτι άλλο, θετικό.

Τέλος, για τη μάχη της με τον εθισμό στις ναρκωτικές ουσίες μίλησε η κα. Λυκουρέζου και τόνισε πως σκοπός της πλέον είναι να βοηθήσει «τον κόσμο που το θέλει να βρει τα δικά του εργαλεία και να ενδυναμωθεί» για να απεξαρτηθεί.