Τσουνάμι αποποιήσεων κληρονομιάς: Πώς γίνονται και πότε συμφέρουν

Τσουνάμι αποποιήσεων κληρονομιάς χτυπάει όλη τη χώρα, με τρεις στους τέσσερις κληρονόμους να αρνούνται τα «δώρα» των συγγενών, φοβούμενοι τα χρέη που τα συνοδεύουν, αλλά και τη βαριά φορολογία.

Ήδη, το πρώτο τρίμηνο του 2019 στο Ειρηνοδικείο Αθηνών έχουν κατατεθεί -σύμφωνα με πληροφορίες του Ελεύθερου Τύπου- 3.300 αιτήματα αποποιήσεων, αριθμός τριπλάσιος σε σχέση με τους 1.062 κληρονόμους, που αποδέχθηκαν τις περιουσίας που τους κληροδοτήθηκα

«Η αποποίηση της κληρονομιάς είναι η δυνατότητα ενός κληρονόμου, που καλείται στην κληρονομιά, να την αποποιηθεί με δήλωσή του. Αποτελεί δικαίωμα του καθενός να μην θέλει να γίνει κληρονόμος κάποιου, χωρίς μάλιστα να χρειάζεται να επικαλεστεί για αυτό κάποιο λόγο», εξηγεί στο star.gr ο συμβολαιογράφος Σταύρος Πασχίδης.

Οι αποποιήσεις κληρονομιών αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, έχοντας τριπλασιαστεί μέσα σε λίγα χρόνια.

Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία, το 2017 έγινε «μπαμ» και οι αποποιήσεις άγγιξαν τις 100.000, ενώ παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι το 2018 ίσως και να φτάσουν στο απίστευτο νούμερο των 150.000 αποποιήσεων!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΟΔΗΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Πώς και πότε γίνεται αποποίηση κληρονομιάς

«Για να γίνει αποποίηση κληρονομιάς χρειάζεται να προηγηθεί η επαγωγή της περιουσίας στον κληρονόμο, δηλαδή το χρονικό σημείο που δίνεται η κλρονομία, αλλιώς είναι άκυρη», σημειώνει ο συμβολαιογράφος Σταύρος Πασχίδης.

Όπως εξηγεί, η αποποίηση της κληρονομίας είναι καθολική, δηλαδή ο κληρονόμος είτε δέχεται είτε απορρίπτει τα πάντα: ακίνητα, χρήματα, αντικείμενα αξίας, αλλά και τα χρέη.

Πού γίνεται αποποίηση της κληρονομιάς;

Η δήλωση της αποποίησης γίνεται σήμερα ενώπιον του Γραμματέα του αρμόδιου Ειρηνοδικείου. Σύμφωνα με τον κ. Πασχίδη, μεγάλη προσοχή απαιτείται:

Α) στην τήρηση της τετράμηνης αποκλειστικής προθεσμίας,

Β) στην δήλωση ενώπιον του αρμόδιου Ειρηνοδικείου και την συμπλήρωση της κατάλληλης αίτησης. Η δήλωση γίνεται είτε αυτοπροσώπως είτε από τρίτο άτομο, εφοδιασμένο όμως με ειδικό συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο. 

«Η δήλωση αποποίησης για τα ανήλικα τέκνα διατάσσεται με δικαστική απόφαση του αρμόδιου Ειρηνοδικείου κατόπιν αιτήματος των γονέων του ανηλίκου τέκνου», αναφέρει ο κ. Πασχίδης.

Η κληρονομία περιέρχεται ως σύνολο στον κληρονόμο (ενεργητικό – παθητικό) και ενώνεται με αυτή του κληρονόμου. Κατά συνέπεια, τυχόν χρέη, που είχε ο θανών/η θανούσα, περιέρχονται στον κληρονόμο. Μέχρι να περάσει η προθεσμία αποποίησης, ο κληρονόμος είναι προσωρινός, εκτός εάν αναμειχθεί με την κληρονομιά ενεργά.

Ποιοι μπορούν να αποποιηθούν μια κληρονομιά;

1) Όσοι καλούνται εκ διαθήκης, δηλαδή με βάση δημοσιευμένη διαθήκη. 

2) Όσοι καλούνται χωρίς διαθήκη, δηλαδή εξ αδιαθέτου, βάσει των διατάξεων του Αστικού Κώδικα.

Στην πρώτη τάξη ανήκουν τα παιδιά και τα εγγόνια. Αν δεν υπάρχουν κληρονόμοι πρώτης τάξης, κληρονομούν οι κληρονόμοι της δεύτερης τάξης, δηλαδή γονείς και αδέλφια του αποβιώσαντος, καθώς και τέκνα και εγγονοί των αδελφών. Στην τρίτη τάξη ανήκουν οι παππούδες και γιαγιάδες.

Ο/η σύζυγος καλείται μαζί σε κάθε τάξη και κληρονομεί το ποσοστό κληρονομιάς που κάθε φορά προβλέπει ο νόμος (πχ 1/4 με την πρώτη τάξη, 1/2 με την δεύτερη κτλ)  ενώ μόνος του / μόνη της κληρονομεί ως πέμπτη τάξη. 

Ποια είναι η προθεσμία της αποποίησης;

Η έκθεση αποποίησης της κληρονομίας πρέπει να γίνει στο δικαστήριο μέσα σε τέσσερις μήνες από τον θάνατο του κληρονομούμενου.

«Η τετράμηνη προθεσμία μας προς αποποίηση ξεκινά τη στιγμή που θα ενημερωθεί κάποιος είτε για τον θάνατο συγγενή του, εφόσον καλείται στην πρώτη τάξη των κληρονόμων, είτε για την αποποίηση από κληρονόμους των προηγούμενων τάξεων (εφόσον καλείται σε επόμενες τάξεις)», υπογραμμίζει ο κ. Πασχίδης.  

Προσοχή: Η προθεσμία είναι αποσβεστική (αποσβεστική προθεσμία είναι το χρονικό διάστημα, μετά την παρέλευση του οποίου ένα δικαίωμα δεν μπορεί να ασκηθεί).Μετά την πάροδο της ως άνω προθεσμίας ο κληρονόμος κληρονομεί το σύνολο της περιουσίας του κληρονομούμενου (ενεργητικό – παθητικό).

Όπως εξηγεί, πάντως, ο κ. Πασχίδης, η νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων είναι ιδιαίτερα ελαστική σε αυτό το κομμάτι και έχει δεχτεί σε ποικίλες περιπτώσεις πλάνη, ακόμα και ως την γνώση της τετράμηνης προθεσμίας της αποποίησης. «Δηλαδή οι κληρονόμοι, αν και είχαν πληροφορηθεί τον θάνατο του κληρονομούμενου ή την αποποίηση των προηγούμενων τάξεων, δε γνώριζαν ότι υπάρχει προθεσμία τεσσάρων μηνών για να την αποποιηθούν και αυτοί», σημειώνει.

Μπορεί να ακυρωθεί η αποποίηση;

Μόνο δικαστικά λόγω πλάνης, απάτης ή απειλή. Αντιστοίχως, για τους ίδιους λόγους, μπορεί να ακυρωθεί και η πλασματική αποδοχή δικαστικά.

Τι αλλάζει όταν ο κληρονομούμενος ή ο κληρονόμος διαμένει στο εξωτερικό;

Ναι, δίνεται προθεσμία ενός έτους για την αποποίηση της κληρονομιάς. 

Τι είναι η αποδοχή κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής;

Ο αστικός κώδικας προβλέπει ότι ο κληρονόμος έχει δικαίωμα να δηλώσει ότι αποδέχεται την κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής, δηλαδή ο κληρονόμος προστατεύει την περιουσία του από τους δανειστές της κληρονομιάς.

«Επί της ουσίας, η κληρονομιά δεν ενώνεται με αυτή του κληρονόμου, αλλά παραμένουν σαν δύο χωριστά σύνολα. Η διαδικασία της απογραφής πρέπει να γίνει σωστά και χωρίς καθυστέρηση. Αλλιώς ο κληρονόμος εκπίπτει από τον ευεργέτημα», αναφέρει ο κ. Πασχίδης.

Στη διαδικασία αυτή χρειάζεται δικηγόρος, συμβολαιογράφος και πραγματογνώμονες. Όπως εξηγεί, επειδή υπάρχουν έξοδα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή: δεν την επιλέγουμε αν ξέρουμε ότι τα χρέη είναι πολύ περισσότερα από την περιουσία.

«Η επιλογή αυτή είναι για περιπτώσεις που συνήθως δεν γνωρίζουν οι κληρονόμοι τι συμβαίνει και δεν προλαβαίνουν εντός του τετραμήνου να μάθουν (πχ. οι τράπεζες καθυστερούν να δώσουν στοιχεία) ή υπάρχει φόβος ότι θα εμφανιστεί κάποιος ιδιώτης δανειστής που δε γνωρίζουμε (πχ ιδιωτικά δάνεια, επιταγές)», λέει ο κ. Πασχίδης.

Τι γίνεται με τον φόρο κληρονομιάς

Όλα τα παραπάνω δεν έχουν σχέση με τους φόρους που επιβάλλει το κράτος στον κληρονόμο, αφού πλέον αποδεχθεί την κληρονομιά. .

Η προθεσμία για την δήλωση φόρου κληρονομιάς είναι έξι μήνες συν άλλοι τρεις μήνες, κατόπιν παράτασης, από το θάνατο ή την δημοσίευση της διαθήκης αντίστοιχα.

Συνήθως, όσοι κληρονόμοι ανησυχούν για τους φόρους κληρονομιάς συμβουλεύονται κάποιον ειδικό για το τι πρόκειται να αντιμετωπίσουν, προτού αποφασίσουν τι θα κάνουν.

«Για την μεγάλη πλειοψηφία αυτών που αποποιούνται θεωρώ πως το κίνητρο της αποποίησης είναι τα χρέη της κληρονοιάς και όχι οι φόροι κληρονομιάς, αφού για να μπουν φόροι πρέπει να υπάρχει ενεργητικό», υποστηρίζει ο συμβολαιογράφος στο star.gr.

Το γεγονός, βέβαια, ότι η εφορία εκτιμάει την περιουσία με αντικειμενικές αξίες (πολλές φορές εξωπραγματικές), περιπλέκει την απόφαση μακρινότερων –κυρίως- συγγενών ή τρίτων, τα αφορολόγητα των οποίων είναι μεν χαμηλά ή ανύπαρκτα, οι δε φορολογικοί συντελεστές υψηλοί.